ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਨੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੀਟੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ-ਆਰਟੀਆਈ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਦਾਇਰ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 9ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਦਿਅਕ ਸੈਸ਼ਨ 2023-24 ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਫੇਲ ਹੋਏ। 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ 46 ਹਜ਼ਾਰ ਬੱਚੇ ਅਤੇ 11ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਫਾਈਨਲ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਫੇਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 1050 ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ 37 ‘ਡਾ. ਬੀ ਆਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਸਪੈਸ਼ਲਾਈਜ਼ਡ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਸਕੂਲ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਨੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੀਟੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ-ਆਰਟੀਆਈ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਦਾਇਰ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ 51,914 ਬੱਚੇ 11ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਾਲ 2022-23 ਵਿੱਚ 54,755 ਬੱਚੇ, 2021-22 ਵਿੱਚ 7,246 ਅਤੇ 2020-21 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 2169 ਬੱਚੇ ਹੀ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ।
ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ‘ਨੋ-ਡਿਟੈਂਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ’ (ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਉਸੇ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰਨਾ) ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਦਿਅਕ ਸੈਸ਼ਨ 2023-24 ਵਿੱਚ 46,622 ਵਿਦਿਆਰਥੀ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਏ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਰੱਕੀ ਨੀਤੀ ਤਹਿਤ ਜੇਕਰ 5ਵੀਂ ਅਤੇ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਬੱਚੇ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ‘ਚ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਜਮਾਤ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਮੁੜ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ | ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੁੜ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰੇਕ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ 25 ਫੀਸਦੀ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ‘ਰਿਪੀਟ ਕੈਟਾਗਰੀ’ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਅਗਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਤੱਕ ਉਸੇ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ 1,64,996 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 1,55,442 ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸਾਲ 94.21 ਫੀਸਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ 2023 ਵਿੱਚ 85.84 ਫੀਸਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ, 2022 ਵਿੱਚ 81.27 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ 97.52 ਫੀਸਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ।
12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ 96.99 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ, ਉਥੇ ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 91.59, ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ 96.29 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ 99.95 ਫੀਸਦੀ ਰਹੀ।
ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਪੇਰੈਂਟਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਅਸ਼ੋਕ ਅਗਰਵਾਲ ਨੇ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ’ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵੀ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸੁਧਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ 20 ਤੋਂ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਅਸਾਮੀਆਂ ਖਾਲੀ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਗੈਸਟ ਟੀਚਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੈ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ
ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਆਰਟੀਆਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 5747 ਪੱਕੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿਰਫ਼ 3715 ਅਸਾਮੀਆਂ ’ਤੇ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਅਧਿਆਪਕ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਛੱਡ ਰਹੇ ਹਨ
ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 448 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ 2015 ਵਿੱਚ 411, 2016 ਵਿੱਚ 458, 2017 ਵਿੱਚ 526, 2018 ਵਿੱਚ 515, 2019 ਵਿੱਚ 519, 2020 ਵਿੱਚ 583, 2021 ਵਿੱਚ 670, 2022 ਵਿੱਚ 667 ਅਤੇ 2022 ਵਿੱਚ 9230 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਛੱਡੇ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਛਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀਆਂ 5747 ਅਸਾਮੀਆਂ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ 2014 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 9 ਪੱਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 2015 ਵਿੱਚ ਅੱਠ, 2016 ਵਿੱਚ 27, 2017 ਵਿੱਚ 668, 2018 ਵਿੱਚ 207, 2018 ਵਿੱਚ 1576, 2019 ਵਿੱਚ 1576, 2020 ਵਿੱਚ 127, 2021 ਵਿੱਚ 42, 2022 ਵਿੱਚ 931 ਅਤੇ 2022 ਵਿੱਚ 10230 ਅਧਿਆਪਕ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
