ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਜੀਓ ਟੈਗਿੰਗ ਚਿਨਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਏਗੀ? ਜਾਣੋ ਇਸਦੇ ਫਾਇਦੇ

ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹੁਣ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਪਾਪਲਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਡੇਟਾਬੇਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਪਹਿਲ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਚਿਨਾਰ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ? ਆਓ, ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ।

ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ

ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਇਹ ਰੁੱਖ 30 ਮੀਟਰ (100 ਫੁੱਟ) ਉੱਚੇ ਅਤੇ 10-15 ਮੀਟਰ ਚੌੜੇ ਤੱਕ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਰੁੱਖ 300 ਤੋਂ 700 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਸਥਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਚਿਨਾਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਲਗਭਗ 650 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਚਿਨਾਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਪੌਪਲਰ ਦੇ ਪੱਤੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਤਝੜ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਪਹਿਲਾਂ ਖੂਨ ਲਾਲ, ਗੂੜ੍ਹਾ ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਿਨਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫਾਰਸ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪੱਕਣ ਵਿੱਚ 30 ਤੋਂ 50 ਸਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 150 ਸਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਚੌੜੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹਨਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟੀ ਹੈ। 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 45,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿਨਾਰ ਸਨ, ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਕੇ ਲਗਭਗ 35,000 ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਵੇਂ ਰੁੱਖ ਹਨ ਜੋ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ।

ਚਿਨਾਰ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ

ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 20 ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 11 ਚਿਨਾਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਨ। ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਪਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ, ਲਗਭਗ 28,500 ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜੀਓ-ਟੈਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

ਹਰੇਕ ਦਰੱਖਤ ‘ਤੇ ਇੱਕ QR ਕੋਡ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਉਮਰ, ਸਥਾਨ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪੈਟਰਨ ਵਰਗੀਆਂ 25 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਡੇਟਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਨਾਲ ਹੀ, ਆਮ ਲੋਕ ਵੀ ਆਪਣੇ QR ਕੋਡ ਸਕੈਨ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਤਕਨੀਕੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ

ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਿਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਵੀ ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਲਟਰਾਸੋਨੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਧਾਰਤ ਉਪਕਰਣ (USG) ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲ ਦੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ, ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਵਰਤੋਂ

ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਸਿਰਫ਼ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਬੰਗਲੁਰੂ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਦੀ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੰਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਡੇਟਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਕਰਕੇ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਸੇਬ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਚਿਨਾਰ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵੱਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਕਦਮ

ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਚਿਨਾਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 2020 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਸੈਂਕੜੇ ਨਵੇਂ ਰੁੱਖ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇਗੀ ਬਲਕਿ ਇਸਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਚਾਏਗੀ।

ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਡੇਟਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਚਿਨਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ ਕਿ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ਬਿਨਾਂ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਣ। ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।