India ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਨਹੀਂ ਉੱਡਣਗੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜਹਾਜ਼, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦ?

ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਹੁਕਮ ਵੀਰਵਾਰ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਸਿੱਧੀ ਉਡਾਣ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਏਅਰਲਾਈਨਸ ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਕੀ ਹਨ? ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਕਿੰਨੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਨਿਯਮ?

ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉੱਚਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਵਲ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ 1 ਵਿੱਚ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਦੇਸ਼ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੱਟ ਤੋਂ 12 ਸਮੁੰਦਰੀ ਮੀਲ (22.2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਦੂਰ ਇਸਦੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਖੇਤਰੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ (UNCLOS) ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਵਲ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ (ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ) ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਸੰਬੰਧੀ ਉਪਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਝੌਤੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਉਡਾਣ ਪਰਮਿਟ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਫਲਾਈਟ ਪਰਮਿਟ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਭਰਨ, ਉਤਰਨ ਜਾਂ ਰੁਕਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਿਯਮ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਹਨਾਂ ਉਡਾਣਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਫੀਸ ਅਦਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਡੀਜੀਸੀਏ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਡਾਣਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖਰਚੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਡਾਣਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਵਿਕਲਪਿਕ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।

ਪਾਂਬਦੀਸ਼ੁਦਾ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ

ਸੀਮਤ ਜਾਂ ਪਾਂਬਦੀਸ਼ੁਦਾ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਕੁਝ ਖਾਸ ਇਜਾਜ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ, ਅਤੇ ਏਅਰ ਸ਼ੋਅ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਜਨਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਸੰਚਾਲਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਜਾਂ ਅਪਰਾਧ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸੀਮਤ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।